تاریخچه
آموزش زبان های خارجی همواره مدیون استفاده از سیستم های رسانه ای بوده است. همواره در زبان های مختلف کودکان در ابتدا می توانند بشنوند و صحبت کنند قبل از آنکه قادر به خواندن و نوشتن باشند بر این اساس یادگیری تمامی زبان ها بطور معمول بر اساس آموزش شنیداری و استفاده از تجهیزات صوتی استوار می باشد. در ابتدا از سیستم های فونوگراف اولیه و سپس از نوارهای مغناطیسی استقبال شد و در حال حاضر از سیستم های دیجیتال استفاده می گردد. متاسفانه تاریخ مدون و مکتوبی در مورد استفاده از سیستم های لابراتوار وجود ندارد. لیون و پترسون اولین موارد استفاده از سیستم صوتی در آموزش زبان را از زمان اختراع فونوگراف توسط ادیسون در سال ۱۸۷۷ ثبت کرده اند، حوالی سال ۱۸۹۳ سیستم های تجاری ضبط صدا مخصوص زبانهای انگلیسی و اسپانیایی در دسترس بوده است. فونوگراف در کلاسهای عادی و خانه استفاده می شده است. تا سال ۱۹۰۸ هیچگونه تجهیزات متمرکزی بصورت اختصاصی و بعنوان لابراتوارزبان وجود نداشته است.
اولین سیستم اختصاصی لابراتوار زبان در دانشگاه Grenoble فرانسه وجود داشته و بعد از آن در سال ۱۹۰۹ در دانشگاه ایالت واشنگتن آورده شده و در سال تحصیلی ۱۹۱۱-۱۹۱۲ مورد بهره برداری قرار گرفته است. تصاویری که از این لابراتوار در دست می باشد نشان می دهد دانشجویان با گوشی های متصل بهم در حال استفاده از آن می باشند و در کنار آنها یک ماشین ضبط فونوگراف وجود دارد که دانشجویان می توانند مکالمه خود را با یک منبع زبان اصلی مورد مقایسه قرار دهند. حوالی همان سال ها نیروی دریایی و هوایی ارتش آمریکا از این تجهیزات برای آموزش زبانهای خارجی استفاده می کرده است. بعد از آن سیستم دیگری حوالی ۱۹۱۹ توسط رالف والتز در دانشگاه یوتا راه اندازی گردید، والتز اولین کسی بود که بعنوان استفاده کننده واژه لابراتوار زبان شناخته شده است. در سال ۱۹۳۰ و در حین جنگ جهانی دوم بسیاری دیگر از موسسات آموزشی به این سیستم ها تجهیز شدند. سال ۱۹۴۶ بعنوان آغاز دوران لابراتوارهای مدرن شناخته می شود. نقطه افتراق بین لابراتوارهای فونتیک و زبان از کابینهای آنها شروع شد گرچه لابراتواری که در دانشگاه اوهایو بود دارای تقسیم کننده های فضایی بین میزها بوده است اما باعث ایزوله صدا بین کابینها نبوده است. لابراتوارها در آن زمان دارای تجهیزاتی از قبیل صوتی و امکانات نمایش فیلم و اسلاید بودند. مساله ای که بسیار باعث پیشرفت و گسترش استفاده از لابراتوار گردید موفقیت هایی بود که این سیستم ها در خلال جنگ در محیط های نظامی بدست آورده بودند.
دهه ۶۰ دوران طلایی لابراتوارهای زبان می باشد در خلال این دهه با مدد بودجه های فدرال تنها ۵۰۰۰ ست از آنها در دبیرستان ها نصب شده است. مدرسان زبانهای خارجی ناگهان خود را در خلال یک انقلاب تکنولوژیکی می دیدند. در خلال دهه ۷۰ الی ۸۰ استفاده از لابراتوارها رو به نزول نهاد که مربوط به خرابی های سخت افزاری و محدودیت هایی بود که در این زمینه وجود داشته است. با توجه به ظهور کامپیوتر در دهه ۸۰ لابراتوارهای زبان نیز تحت تاثیر قرار گرفته همچنین در کنار اینها وجود فیلمهای آموزشی زبان و منابع اینچنینی باعث تحت تاثیر قرارگرفتن لابراتوارها گردید، بیشتر لابراتوارها با توجه به گسترش استفاده از دستگاه های VCR دارای اینچنین دستگاه ها بعلاوه یک تلویزیون بوده اند. البته همواره در مورد استفاده از تجهیزات و تکنولوژی در میان اساتید و دانشجویان ترس وجود داشته است بعد از دهه نود با توجه به ورود کامپیوتر در حوزه آموزش و قابلیتهایی که بصورت متمرکز در این تجهیزات وجود دارد بسرعت لابراتوارهای زبان به تسخیر آنها در آمدند، در کنار اینها تلویزیون های ماهواره ای نیز تجهیزاتی بودند که مورد استقبال قرار گرفتند. بعد از آن با توجه به در دسترس قرار گرفتن کامپیوترها از طریق شبکه، استفاده از کامپیوترها تثبیت گردید. در این سیستم ها محتوا بصورت مولتی مدیا دراختیار استاد و دانشجو قرار می گیرد گرچه شاید با شرایط ایده ال باز هم فاصله وجود داشته باشد.
تحقیقاتی در مورد موثر بودن لابراتوار زبان در آموزش
بطور مشخص و دقیق نمیتوان گفت که نمونه های اولیه لابراتوارهای زبان بخصوص قبل از جنگ جهانی اول به چه میزان موثر و کارا بوده اند زیرا که از لحاظ تجهیزات، کیفیت و کارایی در حد تجهیزات امروزی نبوده اند و بیشتر جهت تمرین تلفظ کاربرد داشته اند و بتدریج میزان شکایت ها از کیفیت صدا در این مقطع افزایش داشته است. اما با توجه به پیشرفت تکنولوژی و افزایش کیفیت تجهیزات سمعی و بصری و وارد شدن تکنولوژی های جدید بسیاری از اشکالات فنی مرتفع شده است، با این حال در دنیای تکنولوژی های آموزشی لابراتوار زبان یکی از پدیده های منحصر بفرد می باشد که هیچ جایگزینی ندارد بخصوص در دهه ۶۰ و هفتاد میلادی باعث آوردن صدا و روح بخشیدن به آموزش های زبان بوده و فضای خشک آموزشی را دگرگون نموده است.
در تحقیقاتی که با نمونه های اولیه لابراتوار زبان و با زبانهای مختلف بعنوان مثال انگلیسی و اسپانیایی انجام شده است، مشخص شده که در آن زمان بیشترین تاثیر را بر روی اصلاح تلفظ داشته اند. در تحقیقاتی دیگر که در سال ۱۹۵۳در دانشگاه میسوری انجام گرفته دانشجویان به ۵ گروه تقسیم شده اند که دو گروه در دوره مقدماتی فرانسه و دو گروه دیگر در دوره مقدماتی فرانسه و گروه سوم در یک دوره ۵ ساعت در هفته معمولی ثبت نام نموده اند. کاری که انجام می شده شامل گرامر و فراگیری لغات و دیالوگ از طریق شنوایی و هدفون بوده است، همچنین براساس تکرار آموزش تا در ذهن دانشجویان حک گردد. همچنین یکی از دانشجویان فارغ اتحصیل و یا سال بالا این عملیات را رهبری و هدایت می کند، یکی دیگر از وظایف این شخص اصلاح تلفظ های غلط بوده است. دیالوگها از دیالوگهای تک نفره و دو نفره و افراد شرکت کننده همواره در حال تغییر بوده و گاهی به سمت بحث آزاد سوق می یافته است. در پایان ترم از سه گروه تست تعاملی در زمینه گرامر، تلفظ، لغت و خواندن گرفته می شود، به هر دلیلی که بوده است هیچ تست تعاملی از گروه تجربی گرفته نشده که خود باعث شده است اعتبار این نوع تست زیر سوال برود زیرا که هیچگونه تفاوتی از لحاظ پیشرفت بین گروه های زبان نبوده است. در سال دوم و تکرار این تست نتایج نشان داده است که میانگین نمرات دانشجویان بالاتر از سال قبل بوده است با این حال این تست در زمان خود نسبت به سایر تست ها بهتر بوده و نتایج قابل اتکا داشته اما به دلایل بالا و نداشتن نتایج گروه بدون لابراتوار خیلی از لحاظ موثر بودن کاربرد لابراتوار قابل اتکا نیست.
در تحقیق دیگری که توسط Mueller و Borglum در سال ۱۹۵۶ انجام شد نتایج و نمرات حاصله میان نمرات خواندن و تلفظ دانشجویانی که حداقل ۳۰ دقیقه در هفته درکلاس مجهز به لابراتوار زبان حضور داشته اند نسبت به دانشجویان که این امکان را نداشته اند نمرات بالاتری را کسب کرده اند. این مانیتورینگ نتایج به مدت ۸ سال ادامه داشته است و نتایج دارای شیب مثبتی از لحاظ نتایج بوده است که تاثیر مثبت استفاده از لابراتوار را تایید کرده است. همچنین در این تحقیق به نقش استاد لابراتوار توجه شده است و در مورد اساتیدی که تجربه استفاده از لابراتوار در ۲ و ۳ سال متوالی را داشته اند نتایج بهتری کسب شده است. در تحقیقات دیگری که توسط آلن در همین سالها و در طی یکسال تحصیلی بصورت مداوم انجام گرفت نتایج مشابه در مورد تستهای خواندن، گرامر و لغت گرفته شد که نشان دهنده برتری افراد استفاده کننده لابراتوار بوده است ولی در مورد صحبت کردن و شنیدن تغییر محسوسی دیده نشده است. معضلی که در تمام این تحقیقات وجود داشته مساله استاندارد و یکسان نبودن آزمایشات صورت گرفته می باشد. در ۱۹۶۴ Bauer طی آزمایشات و مشاهدات انجام گرفته دریافت، دانش آموزانی که از لابراتوار تحت گروه های تحت نظر استفاده می کرده اند در مهارت های زبانی و لغتی نسبت به دانش آموزانی که بطور سنتی آموزش داده شده اند، نتایج بهتری داشته اند.
تست های متعددی با متدولوژی های مختلف و با تمرکز بر زبانهای مختلف در جهت نشان دادن تاثیر استفاده از لابراتوار زبان انجام گرفته است که هر کدام دارای نتایج خاص خود بوده اند که ذکر این تست ها با جزئیات در این مقاله نمی گنجد اما نتایجی که در این تستها به یکدیگر نزدیکتر می باشد اینست که بیشترین تاثیر را لابراتوار زبان بر روی مهارتهای زبانی از قبیل صحبت، تلفظ و شنیدن داشته است. از دهه نود با پیشرفت تکنولوژی و به عرصه آمدن دیگر تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی جذابیت و دوران طلایی لابراتوارها نیز تحت تاثیر قرار گرفت و توجه به استفاده از این امکانات در حاشیه قرار گرفت اما به هر حال در سخت افزار و امکانات لابراتوارهای آموزشی نیز تحولاتی همگام با پیشرفت تکنولوژی انجام گرفته است که آنها را همچنان به عنوان یک پدیده و امکان کمک آموزشی همواره در صحنه نگاه دارد ازجمله استفاده از کامپیوتر و نرم افزار در سیستم های جدید که امکانات زیادی را برا ی اساتید و دانشجویان در جهت ذخیره سازی مکالمات و کارهای کلاسی و غیره فراهم می کند و باعث بالا رفتن سرعت و تمرکز و جذابیت آموزش های زبان می گردد.
در حال حاضر در کشور ما از لابراتوارهای زبان بصورت گسترده در مراکز آموزش عالی، بخش های آموزشی ادارات و شرکت های بزرگ صنعتی استفاده می گردد. یکی از برندهای شناخته شده لابراتوارهای زبان در ایران برند Comweb می باشد که برند آمریکایی می باشد که در حال حاضر در تایوان تولید می گردد و شرکت نوآوران تحقیق نمایندگی رسمی و انحصاری آن در ایران می باشد. لابراتوارهای عرضه شده توسط این کمپانی در سه مدل لابراتوار زبان معمولی، مولتی مدیا و زبان و کامپیوتر می باشند. همچنین بر ند چیرو (CHieru) ژاپن نیز از دیگر محصولات عرضه شده توسط نوآوران تحقیق در ایران می باشد که لابراتوار فول مولتی مدیا مبتنی بر بستر شبکه می باشد و آخرین امکانات روز در آن لحاظ شده است. از مشخصه های منحصر بفرد این لابراتوار، سیستم تطابق تلفظ آن می باشد که این امکان را به استاد می دهد تا با ارسال یک فایل صوتی و یا تصویری و انتخاب بخشی از آن که مورد نظر استاد می باشد برای دانشجویان، بتوانند بر روی آن تمرین کرده و بر اساس دیاگرام ترسیمی نرم افزار میزان تطابق تلفظ خود را با منبع اصلی تلفظ مشاهده کرده و با تمرین به نقطه مطلوب برسند. این لابراتوار زبان در حال حاضر در کشور ژاپن در ۶۰% مراکز آموزشی ژاپن استفاده می گردد، همچنین با توجه به امکانات کنترلی که در نرم افزار تعبیه شده است برای دروس تعاملی دیگر نیز قابل استفاده می باشد. کلیه محصولات د ارای گارانتی معتبر از طرف شرکت مادر و پشتیبانی شرکت نوآوران تحقیق در ایران می باشند.
